Genetyczne podłoże choroby Alzheimera

Nie od dziś wiadomo, że na rozwój choroby Alzheimera (ang. Alzheimer’s disease − AD) wpływają białka (β-amyloidy i białko tau), odkładające się w różnych częściach mózgu i powodujące tym samym powstawanie stanu zapalnego oraz uszkodzenie neuronów, które przewodzą sygnały nerwowe.

Wyróżnia się kilka postaci AD ze względu na uwarunkowania rodzinne oraz wiek chorego w chwili wystąpienia u niego pierwszych objawów choroby. Podział oparty na liczbie osób dotkniętych otępieniem w rodzinie chorego wyróżnia postać rodzinną (co najmniej dwie osoby w rodzinie chorego – FAD) i postać sporadyczną (bez uwarunkowań rodzinnych – SAD).

Geny w chorobie Alzheimera

Podłoże genetyczne poszczególnych postaci AD jest różne. Szacuje się, iż u 15–40% pacjentów choroba może mieć uwarunkowania rodzinne. Tylko kilka procent wszystkich przypadków FAD wykazuje dominujący wzór dziedziczenia AD. Wśród chorych przeważa jednak postać sporadyczna (60–85%) z bardziej złożonym podłożem genetycznym.

Jedynym w pełni potwierdzonym czynnikiem ryzyka wystąpienia AD pozostaje gen ApoE, kodujący białko ApoE (apolipoproteinę E). Istnieją trzy warianty genu ApoE, jednak największe prawdopodobieństwo pojawienia się tej choroby wiąże się z obecnością wariantu ApoE4.

W jaki dokładnie sposób wariant ApoE4 wpływa na rozwój choroby Alzheimera?

Od 1993 roku wiemy, że obecność wariantu ApoE4 wielokrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera. Odkryto także, iż rozwija się ona wcześniej u osób posiadających dwie kopie genu ApoE4 (homozygoty).

Dotychczas nie znano dokładnej odpowiedzi na pytanie, dlaczego wariant ApoE4 jest tak niebezpieczny. Naukowcy wiązali rolę białka ApoE4 z powstawaniem w mózgu nierozpuszczalnych złogów białka, zwanego β-amyloidem, które powodują obumieranie i rozpad komórek nerwowych. Obecnie badania naukowe sugerują, że ApoE4 może być przyczyną − niezależnie od β-amyloidu − gromadzenia się, a następnie uwalniania w mózgu białka tau.

Odkrycie nieznanej dotąd roli głównego czynnika odpowiedzialnego za rozwój choroby Alzheimera daje nowe możliwości jej leczenia. Do tej pory podczas terapii skupiano się na bezpośrednim hamowaniu białek tau i β-amyloidu. W świetle nowych odkryć sugeruje się, że głównym celem terapeutycznym mogłoby być zmniejszenie poziomu białka APOE.