Badania przeciwciał antyneuronalnych są wykonywane przez wyspecjalizowany personel medyczny (m.in. diagnostów laboratoryjnych) w laboratoriach diagnostycznych. Testy w kierunku przeciwciał antyneuronalnych wymagają pobrania próbki krwi od pacjenta, ale w niektórych przypadkach lekarz może również zlecić pobranie próbki płynu mózgowo-rdzeniowego. Badania polegają na poszukiwaniu w próbce pobranej od pacjenta przeciwciał antyneuronalnych w klasie IgG, gdyż udowodniono, że właśnie ta klasa przeciwciał ma kluczowe znaczenie w przypadku chorób neurologicznych o podłożu autoimmunizacyjnym.
W diagnostyce przeciwciał antyneuronalnych w NZP i AZM złotym standardem jest metoda immunofluorescencji pośredniej (IIFT) lub immunohistochemiczna z zastosowaniem jako substratu tkanek zwierzęcych, a następnie wykonanie w celu potwierdzenia testów wysoce specyficznych – immunoblot lub testów komórkowych, tzw. cell-based assay (CBA).
Większość przeciwciał antyneuronalnych można wykryć techniką immunofluorescencji pośredniej z zastosowaniem różnych substratów tkankowych. Jest to badanie, które polega na naniesieniu próbki pacjenta na specjalnie przygotowane pole (substrat) na szkiełku mikroskopowym, a następnie jej inkubacji zgodnie z protokołem badania. W efekcie otrzymuje się wynik, który wykwalifikowany personel laboratorium ocenia pod mikroskopem fluorescencyjnym. Nie każdy rodzaj przeciwciał można wykryć tą metodą. Dlatego zaleca się równoległą diagnostykę inną niezależną techniką –zarówno w przypadku wyniku ujemnego, jak i dodatniego (weryfikacja).
Standardowym substratem do oceny przeciwciał antyneuronalnych jest skrawek móżdżku małpy zapewniający podstawowe spektrum antygenów neuronalnych (detekcja przeciwciał anty-Hu, -Yo, -Ri, -CV2, -Ma, przeciw amfifizynie). Oprócz móżdżku stosuje się również inne tkanki zwierzęce w celu identyfikacji pozostałych przeciwciał, np. nerwy rdzenne, nerwy bezrdzenne, trzustka, hipokamp, nerw wzrokowy.
Modyfikację metody immunofluorescencji pośredniej stanowią testy wykorzystujące tzw. komórki transfekowane zwane testami CBA. Stanowią one nowoczesne i wiarygodne narzędzie umożliwiające diagnostykę niektórych przeciwciał antyneuronalnych. Co więcej, w przypadku wybranych przeciwciał testy CBA są rekomendowane przez światowych ekspertów jako najbardziej odpowiednie do badania ze względu na wysoką czułość i specyficzność (np. w przypadku podejrzenia NMOSD do diagnostyki przeciwciał anty-AQP4 i anty-MOG).
Immunoblot stanowi drugą, niezależną od immunofluorescencji pośredniej, metodę detekcji przeciwciał antyneuronalnych. Jest to o tyle istotne, że zgodnie z zaleceniami Niemieckiego Towarzystwa Neurologicznego przeciwciała antyneuronalne powinny być oznaczane dwoma różnymi metodami jednocześnie. Gwarantuje to wysoką specyficzność i czułość oraz umożliwia dokładne określenie, z jakimi przeciwciałami mamy do czynienia.
Testy te wykorzystują wysokooczyszczone lub rekombinowane antygeny, które służą do wykrywania występujących we krwi lub płynie mózgowo-rdzeniowym przeciwciał antyneuronalnych. Testy immunoblot są wieloparametrowe (panelowe), co oznacza, że umożliwiają badanie nawet kilkunastu różnych przeciwciał w trakcie jednej analizy (z jednej próbki krwi). Takie testy zaleca się przy wysokim podejrzeniu klinicznym, nawet w przypadku prawidłowych wyników podstawowego badania płynu mózgowo-rdzeniowego.
Metoda ELISA stanowi niezwykle skuteczne narzędzie diagnostyczne, które umożliwia (w zależności od konstrukcji testu) oznaczanie zarówno przeciwciał, jak i antygenów. Co istotne, metoda ta pozwala na bardzo precyzyjne, ilościowe lub półilościowe oznaczenie stężenia badanego parametru.
Podobnie jak w przypadku metody immunoblot, metoda ELISA zaliczana jest do metod immunoenzymatycznych. Jednak, w przeciwieństwie do testu immunoblot, badania oparte o metodę ELISA pozwalają na dokładne określenie stężenia badanych przeciwciał lub antygenów.
Przykładowo, za pomocą testu ELISA możliwa jest ilościowa ocena przeciwciał przeciwko receptorowi acetylocholinowemu (AChRAb) w przypadku podejrzenia miastenii, a także pomiar stężenia beta-amyloidu 1-40, 1-42 oraz białka tau w płynie mózgowo-rdzeniowym, co ma istotne znaczenie w diagnostyce choroby Alzheimera.
Metoda ELISA stanowi niezastąpione narzędzie diagnostyczne, umożliwiające dokładne i precyzyjne określenie stężenia różnych biomarkerów, co przyczynia się do skutecznego rozpoznawania, leczenia i opieki nad pacjentami dotkniętymi chorobami neurologicznymi.