Zapraszamy do fascynującej podróży w głąb naszego organizmu, aby poznać jeden z najbardziej tajemniczych i istotnych elementów naszego układu nerwowego – płyn mózgowo-rdzeniowy (PMR). W warunkach prawidłowych, czyli inaczej fizjologicznych, jest to klarowny płyn, który otacza mózg i rdzeń kręgowy. Całkowita objętość PMR u osoby dorosłej wynosi około 200 ml, ale w ciągu doby kilkukrotnie ulega on wymianie.
Dla mózgu jest naturalnym amortyzatorem, jednak funkcje PMR są znacznie bardziej złożone i zróżnicowane.
Funkcje płynu mózgowo-rdzeniowego
Oto kilka kluczowych funkcji PMR:
- Ochrona mózgu – działa niczym ochraniacz, absorbując wstrząsy i chroniąc delikatny mózg przed urazami mechanicznymi.
- Transport substancji odżywczych – pełni rolę transportera, dostarczając ważne składniki odżywcze i tlen do komórek mózgowych.
- Usuwanie produktów przemiany materii – odpowiada za usuwanie produktów przemiany materii z mózgu, wspomagając utrzymanie jego czystości i właściwego funkcjonowania.
- Regulacja ciśnienia wewnątrzczaszkowego – kontroluje ciśnienie wewnątrzczaszkowe, pomagając utrzymać stabilne środowisko dla mózgu.
- Podtrzymywanie homeostazy – bierze udział w utrzymaniu homeostazy, czyli równowagi wewnętrznej organizmu.
Skład płynu mózgowo-rdzeniowego
Płyn mózgowo-rdzeniowy charakteryzuje się specyficznym składem chemicznym, a w porównaniu z osoczem cechuje go praktycznie całkowity brak białek oraz inny skład elektrolitów, zawiera bowiem więcej jonów chloru i magnezu, a mniej jonów potasu i wapnia. Warto wspomnieć, że w warunkach patologicznych skład PMR może ulegać zmianom, np. podczas zapalenia opon mózgowych.
Pobieranie płynu mózgowo-rdzeniowego
Pobieranie PMR to procedura medyczna, stosowana zwłaszcza w celach diagnostycznych. Jest ona znana jako punkcja lędźwiowa lub nakłucie opony twardej. Zabieg przeprowadza doświadczony lekarz, zazwyczaj neurolog lub anestezjolog.
Badania płynu mózgowo-rdzeniowego
Badania laboratoryjne PMR odgrywają kluczową rolę w diagnostyce wielu chorób, w tym neurologicznych. W przypadku podejrzenia schorzeń neurodegeneracyjnych, takich jak stwardnienie rozsiane czy choroba Alzheimera, badania PMR mogą dostarczyć istotnych informacji na temat obecności specyficznych biomarkerów. Powstają one podczas toczącego się procesu neurodegeneracji, a ich wykrycie często ułatwia lekarzowi ustalenie rozpoznania. Na przykład dla choroby Alzheimera biomarkerami są beta-amyloidy oraz białko tau.
Badania PMR są też niezwykle istotne w przypadku podejrzenia neurologicznych zespołów paranowotworowych (NZP), których objawy mogą wyprzedzać symptomy rozwijającego się u pacjenta nowotworu. W przypadku NZP zarówno w PMR, jak i w krwi mogą występować przeciwciała antyneuralne, które są skierowane np. przeciwko neuronom lub komórkom gleju. Przeciwciała antyneuralne można wykrywać za pomocą badań laboratoryjnych opartych na różnych technikach, np. immunoblot lub immunofluorescencji pośredniej. Dzięki tym testom wykonywanym w laboratorium medycznym doświadczony personel jest w stanie dokładnie zidentyfikować przeciwciało występujące u pacjenta. Wiedza ta jest często przydatna podczas planowania dalszej diagnostyki, ponieważ wykazano związek poszczególnych przeciwciał antyneuralnych z niektórymi nowotworami. Wykrycie danego przeciwciała umożliwia odpowiednie nakierowanie ścieżki diagnostycznej i w efekcie skrócenie czasu oczekiwania na właściwe rozpoznanie.