Jaki związek ma choroba Alzheimera z Wrocławiem?

Alois Alzheimer, niemiecki lekarz psychiatra i neuropatolog, profesor psychiatrii Uniwersytetu Wrocławskiego. Jako pierwszy opisał objawy choroby znanej dziś jako choroba Alzheimera. W 1912 roku jako profesor zwyczajny został kierownikiem Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Wrocławskiego i dyrektorem kliniki psychiatrycznej (Königlich Psychiatrischen und Nervenklinik).

Choroba Alzheimera pierwszy przypadek?

 

W listopadzie 1906 roku Alzheimer przedstawił na posiedzeniu Towarzystwa Neuropsychiatrii Południowo-Zachodnich Niemiec w Tybindze przypadek „specyficznej choroby kory mózgowej” („eine eigenartige Erkrankung der Hirnrinde”) u zmarłej 56-letniej pacjentki, Auguste Deter.

Alzheimer po raz pierwszy zetknął się z tą pacjentka w czasie swej pracy w zakładzie psychiatrycznym we Frankfurcie. W trakcie wielomiesięcznej obserwacji pacjentki, uczony stwierdził liczne zmiany w jej zachowaniu:

• brak orientacji czasoprzestrzennej,
• zaburzenia pamięci,
• zmianę nastrojów,
• bezsenność,
• urojenia.

Wprawdzie Alzheimer już wielokrotnie wcześniej natykał się na pacjentów z podobnymi objawami, byli oni jednak w wieku przeważnie co najmniej 70 lat.

Auguste Deter zmarła 9 kwietnia 1906 w wyniku zakażenia krwi, do którego doszło w ranach spowodowanych odleżynami. Alzheimer, który wówczas pracował już w Monachium, kazał sobie przysłać jej mózg. Wierzył, że tam znajdzie źródło choroby. Zobaczył w tkance nerwowej dziwne kłębkowate skręty i skupiska białek. Stwierdził też zmniejszenie się masy mózgu. Alzheimer określał przedstawianą przez siebie chorobę jako choroba zapominania („Krankheit des Vergessens”). Określenia „choroba Alzheimera” użył po raz pierwszy Emil Kraepelin w swoim Podręczniku psychiatrii z 1910 roku. Oficjalnie nazwa ta została przyjęta na kongresie lekarzy w Lozannie w 1967 roku (1).

Choroba Alzheimera diagnostyka

 

Pomimo wielu lat od przypadku zmarłej Auguste Deter i znacznego postępu medycyny, choroba Alzheimera wciąż nastreczna trudności diagnostyczne. Postawienie pewnej diagnozy choroby Alzheimera jest trudne i wymaga potwierdzenia w postaci zmian neuropatologicznych w mózgu. Jednakże istnieje kilka innych dodatkowych wskaźników, które umożliwiają postawienie klinicznie wiarygodnej diagnozy. Najważniejsze jest stwierdzenie ograniczonych zdolności poznawczych i zmiany zachowania, które nie mogą być wyjaśnione przez wiek pacjenta. Badania obrazowe również wspierają diagnostykę różnicową. Obrazy tomograficzne mózgu mogą ujawnić ewentualny proces nowotworowy, uszkodzenia mózgu, zawał lub krwotok mózgowy, ale także zmniejszenie masy mózgu.

Choroba Alzheimera biomarkery

 

Biomarkery (wskaźniki biologiczne) wczesnych faz choroby mają istotne znaczenie dla oceny przebiegu patologii, rokowań u pacjenta i ostatecznej decyzji o rozpoczęciu działań terapeutycznych.

Głównymi markerami choroby Alzheimera są wewnątrz- i międzykomórkowe złogi białek w mózgu. Powodują one znaczną utratę neuronów i tym samym prowadzą do zmniejszenia masy mózgu. Depozyty wewnątrzkomórkowe, zwane płytkami, składają się z peptydów β-amyloidu. Występują w dwóch wariantach: krótszy β-amyloid 1-40 i dłuższy β-amyloid 1-42, które zwykle są usuwane z tkanek w takim samym stopniu, w jakim są produkowane. U pacjentów z chorobą Alzheimera metabolizm β-amyloidu jest zakłócony i nadmiar peptydów, głównie β-amyloidu 1-42, agreguje, tworząc płytki. Depozyty w obrębie neuronów tworzą sploty neurofibrylarne, zbudowane z białka tau, które u pacjentów cierpiących na chorobę Alzheimera jest modyfikowane (a dokładniej hiperfosforylowane), co prowadzi do ich agregacji.

Beta amyloidy i białko tau

 

Zwiększone stężenie całkowitego białka tau (białka tau i fosforylowanego białka tau) oraz zmniejszone stężenie β-amyloidu w płynie mózgowo-rdzeniowym (PMR) wskazują na pojawienie się choroby Alzheimera. U pacjentów zmniejszone są szczególnie poziomy β-amyloidu 1-42, nawet 5 do 10 lat przed wystąpieniem demencji. Natomiast poziom β-amyloidu 1-40 bardzo nieznacznie zależy od stopnia zaawansowania choroby, ale pozwala oszacować wymiar indywidualnej syntezy β-amyloidu, który jest różny dla różnych pacjentów. Wczesna diagnostyka może być zatem zindywidualizowana dzięki obliczeniu stosunku β-amyloidu (1-42 / 1-40). Ponadto współczynnik ten pozwala na rozróżnienie choroby Alzheimera i innych postaci demencji.

 

 

Piśmiennictwo:

1. Konrad Maurer, Stephan Volk, Hector Gerbaldo, Auguste D and Alzheimer’s disease, „The Lancet”, 349 (9064), 1997, s. 1546–1549.