Przeciwciała antyneuronalne w płynie mózgowo-rdzeniowym

Badanie przeciwciał tzw. antyneuronalnych jest jednym z istotnych badań w diagnostyce niektórych schorzeń układu nerwowego. Badamy przeciwciała antyneuronalne w płynie mózgowo-rdzeniowym i/lub w surowicy pobranej od pacjenta. Co i jak badać podpowiada specjalista w dziedzinie neuroimmunologii.

Przeciwciała antyneuronalne

W przebiegu niektórych schorzeń układu nerwowego (np. neurologicznych zespołach paranowotworowych, NZP) we krwi pacjenta występują tzw. autoprzeciwciała. Przeciwciała są białkami produkowanymi przez układ immunologiczny (odpornościowy). U pacjentów z NZP, np. limbicznym zapaleniem mózgu, przeciwciała te atakują układ nerwowy. Dlatego nazywamy je antyneuronalnymi. Przeciwciała onkoneuronalne są szczególnym rodzajem przeciwciał antyneuronalnych. Ich obecność w większości przypadków związana jest z nowotworem rozwijającym się poza układem nerwowym. Zaburzenia neurologiczne nie są w tym przypadku bezpośrednim skutkiem powstawania nowotworu, lecz wynikają z toczącego się procesu autoimmunizacyjnego.

Przeciwciała antyneuronalne- po co je badamy?

• Stwierdzenie objawów NZP, wyprzedza rozpoznanie pierwotnego nowotworu o miesiące, a nawet lata.
• Diagnostyka przeciwciał onkoneuronalnych stanowi ważne kryterium w diagnostyce NZP.
• Rozpoznanie nowotworu u chorego z NZP pozwala na wprowadzenie odpowiedniego leczenia przeciwnowotworowego co w konsekwencji pozwala uzyskać poprawę stanu neurologicznego.
• Poszczególne rodzaje dobrze scharakteryzowanych przeciwciał onkoneuronalnych towarzyszą określonym nowotworom, dlatego pozwalają na celowane poszukiwanie guza. Zależność ta jest na tyle silna, że wcześniejsze wykrycie nowotworu w innej niż spodziewana lokalizacji, wskazuje na konieczność poszukiwania pierwotnego nowotworu w innym miejscu.

Czy badać przeciwciała antyneuronalne w płynie mózgowo-rdzeniowym?

Badanie obecności przeciwciał antyneuronalnych jest badaniem laboratoryjnym wykonywanym najczęściej z krwi (a dokładniej- określonej jej części tzw. surowicy) pacjenta. Pobierana jest niewielka jej objętość (ok 5ml). Badanie może być wykonywane u dzieci, nie trzeba być na czczo, badanie można wykonać o dowolnej porze dnia.

Niekiedy istotne jest również aby zbadać przeciwciała antyneuronalne w płynie mózgowo-rdzeniowym. Jest to przejrzysta, opalizująca ciecz, która wypełnia przestrzeń rdzenia kręgowego. Kiedy i jakie autoprzeciwciała warto badać nie tylko w surowicy, ale również w płynie mózgowo-rdzeniowym podpowiada Pan Profesor dr. hab. n. med. Jacek Losy, Kierownikiem Zakładu Neuroimmunologii Klinicznej Katedry Neurologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu.

Przeciwciała przeciwko białkom wewnątrzkomórkowym

„Mniej więcej w latach osiemdziesiątych zaczęły się badania w kierunku przeciwciał onkoneuronalnych. Jest to dość duża grupa przeciwciał. Przypomnę, że są to przeciwciała anty-Hu, anty-Yo, anty-Ri, anty-amfifizyna itd. Cała ta grupa jest ściśle powiązana z występowaniem chorób nowotworowych. Antygeny wewnątrzkomórkowe powodują, że powstają przeciwciała, które mogą być odpowiedzialne za różnego rodzaju objawy kliniczne zespołów paranowotworowych. Mogą one się różnie manifestować, od autoimmunologicznych polineuropatii po napady padaczkowe czy też bardzo groźne dla życia autoimmunologiczne zapalenia mózgu. Na ogół zespoły paranowotworowe słabo odpowiadają na leczenie, chociaż mniej więcej 10% pacjentów odpowiada dość korzystnie na leczenie autoimmunologiczne. Niemniej jednak prawidłowa diagnostyka – a te przeciwciała bardzo ułatwiają rozpoznanie choroby – pozwala nam na wykluczenie ewentualnych innych schorzeń i postawienie właściwej diagnozy. Bada się je w surowicy, ale także można badać przeciwciała antyneuronalne w płynie mózgowo-rdzeniowym.”

 

Przeczytaj cały wywiad z Profesorem Jackiem Losym

 

Przeciwciała przeciwko białkom powierzchniowym

„Druga grupa przeciwciał, odkryta po roku 2000, czyli już w nowym tysiącleciu, to przeciwciała różnego rodzaju, takie jak przeciwciała przeciwko receptorom NMDA, anty-AMPA, przeciwciała przeciwko antygenom kanałów potasowych czy anty-GABA. Te przeciwciała mogą być związane z chorobami nowotworowymi, ale nie muszą, i to, co odróżnia je od tej pierwszej grupy, o której wspomniałem wcześniej, to to, że choroby z nimi związane dość dobrze odpowiadają na leczenie immunologiczne. Ważne, żeby lekarze zdawali sobie sprawę z tego, że pewne grupy chorób związanych właśnie z przeciwciałami autoimmunologicznymi bardzo dobrze odpowiadają na leczenie, a inne słabo. Jeżeli mamy np. dość częstą jednostkę chorobową, jaką są zapalenia mózgu związane z przeciwciałami dla receptora NMDA, to szansa na to, że uzyskamy korzystny efekt terapeutyczny, jest dość duża. Te przeciwciała należy badać zarówno w surowicy, jak i należy badać wymienione przeciwciała antyneuronalne w płynie mózgowo-rdzeniowym.”