Co wspólnego ma badanie przeciwciał onkoneuronalnych z nowotworem płuc?

Zespoły paraneoplastyczne układu nerwowego (paranowotworowe, NZP), w których występują przeciwciała onkoneuronalne, to choroby często związane z różnego typu nowotworami. Zaburzenia te nie są bezpośrednim wynikiem obecności nowotworu (zmiany pierwotnej lub przerzutowej), lecz procesem autoimmunologicznym, czyli takim, w którym układ odpornościowy pacjenta atakuje własne tkanki i narządy. Częstość występowania zespołów paraneoplastycznych wśród chorych na choroby nowotworowe ocenia się na około 1%.

Rodzaje nowotworów i powiązane zaburzenia neurologiczne

Najczęściej NZP występują w powiązaniu z rakiem drobnokomórkowym płuc (1–3% chorych). Jest to bardzo agresywny typ raka płuc i w większości przypadków w momencie jego wykrycia stwierdza się już istniejące przerzuty do węzłów chłonnych lub innych obszarów ciała.

Istnieją typowe zespoły chorobowe, które mogą mieć podłoże paranowotworowe. Dr hab. n. med. Iwona Kurkowska-Jastrzębska (Klinika Neurologiczna w warszawskim Instytucie Psychiatrii i Neurologii) w wywiadzie dla EUROIMMUN Polska wymienia m.in.:
• limbiczne zapalenie mózgu,
• zapalenie mózgu i rdzenia,
• podostre zwyrodnienie móżdżku,
• zespół opsoklonie-mioklonie,
• podostrą neuropatię czuciową,
• zespół miasteniczny Lamberta-Eatona,
• zapalenie skórno-mięśniowe,
• rzadsze zespoły, takie jak np. retinopatia, podostra neuropatia autonomiczna, neuromiotonia i zapalenie wielomięśniowe.

Wczesne wykrywanie raka dzięki badaniu obecności przeciwciał

Kto i kiedy powinien wykonać badanie przeciwciał onkoneuronalnych? Przede wszystkim pacjenci, u których występują zaburzenia wymienione powyżej, a w historii choroby czy wywiadzie rodzinnym pojawia się choroba nowotworowa. Testy w tym kierunku można ponadto wykonać u chorych, u których diagnostyka onkologiczna nie była wcześniej rozważana, ale brak jest innego wyjaśnienia występujących objawów.

Należy pamiętać, że często obecność przeciwciał onkoneuronalnych wyprzedza objawy samego nowotworu. Dla przykładu: w przypadku wykrycia u pacjenta przeciwciał anty-Hu u 98% chorych wykrywany jest nowotwór. Szacuje się, że wykrycie przeciwciał onkoneuronalnych przyspiesza wykrycie raka płuc o 4–6 miesięcy. Bywają również sytuacje, w których początkowo nie znajduje się nowotworu, pomimo wykrycia przeciwciał onkoneuronalnych i postępującego zespołu neurologicznego. Według ustalonych wytycznych powinno się u tych chorych prowadzić kontrolę choroby nowotworowej przez co najmniej 4 lata.

Badania obecności przeciwciał onkoneuronalnych można wykonać w laboratoriach w całej Polsce. W przypadku zaburzeń neurologicznych o nieznanej przyczynie tego typu diagnostyka może nie tylko umożliwić postawienie pewnego rozpoznania, ale i przyspieszyć wykrycie nowotworu.