Gorączka, kaszel i zmęczenie to najczęstsze, ale nie jedyne objawy u pacjentów z COVID-19. Chorzy nierzadko skarżą się również na dolegliwości ze strony układu nerwowego. Utrata węchu i smaku to tylko wierzchołek góry lodowej – zakażenie SARS-CoV-2 może wywołać także inne zaburzenia neurologiczne.
Zaburzenia neurologiczne w COVID-19
Początkowe ustalenia wskazywały, że SARS-CoV-2 atakuje układ oddechowy, powoduje problemy z oddychaniem i uszkadza płuca. Dokładniejsza obserwacja pacjentów pokazała jednak, że zakażenie nowym koronawirusem może wpływać na cały organizm, także na układ nerwowy i mózg. Już pierwsze raporty dostępne w kwietniu 2020 roku informowały o rosnącym problemie zaburzeń neurologicznych. Z badań, które opublikowano w czasopiśmie „JAMA Neurology”, wynika, że ponad jedna trzecia chorych na COVID-19 ma objawy neurologiczne, m.in. ze strony ośrodkowego układu nerwowego, nawet tak ciężkie jak udar mózgu czy zaburzenia świadomości [1, 2]. Badacze analizowali 214 przypadków COVID-19 u pacjentów w wieku średnio 52–53 lata, leczonych w styczniu i lutym 2020 roku w filiach szpitala Środkowochińskiego Uniwersytetu Naukowo-Technicznego w Wuhanie (Chiny). Co niepokojące, zaburzenia układu nerwowego odnotowano aż u 36,4% chorych. Dolegliwości, które obserwowano u pacjentów, podzielono na trzy grupy: objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego, ze strony obwodowego układu nerwowego oraz poza układem nerwowym – symptomy urazów mięśni szkieletowych. Najczęściej były to:
- zawroty i bóle głowy
- zaburzenia smaku i węchu
- urazy mięśni szkieletowych
Poważniejsze objawy, takie jak niedokrwienny udar mózgu, zaburzenia świadomości oraz uszkodzenie mięśni szkieletowych, obserwowano u pacjentów z ciężkim przebiegiem choroby.
Wraz z rozwojem pandemii i coraz lepszą znajomością objawów klinicznych COVID-19 pojawiały się kolejne prace dotyczące zaburzeń neurologicznych w tej chorobie. W czerwcu 2020 roku brytyjscy naukowcy opublikowali pracę, w której analizowali dane 125 pacjentów z COVID-19 z Wielkiej Brytanii [3]. U 62% badanych doszło do uszkodzeń w dopływie krwi do mózgu, co skutkowało udarem niedokrwiennym. U 31% osób z badanej grupy zaobserwowano nie tylko zaburzenia neurologiczne, ale również psychiczne: splątanie i długotrwałą utratę przytomności, zapalenie mózgu i obrzęk tkanki mózgowej.
Zaburzenia neurologiczne po COVID-19
„U wielu ozdrowieńców, również tych, którzy przebyli zakażenie bezobjawowo, pojawia się syndrom przewlekłego zmęczenia, zaburzenia koncentracji uwagi i pamięci czy innych funkcji poznawczych. Przez dłuższy czas mogą utrzymywać się również bóle i zawroty głowy oraz nerwobóle” – podaje prof. Konrad Rejdak, prezes elekt Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, w wywiadzie dla Pulsu Medycyny [4].
W kontekście przebytych zakażeń wirusem SARS-CoV-2 pojawia się również pojęcie tzw. mgły mózgowej (ang. brain fog, mental fog). Nie jest to fachowy termin medyczny, raczej potoczne określenie pozwalające opisać towarzyszące pacjentom dolegliwości neurologiczne. Należą do nich: oszołomienie, trudności ze skupieniem uwagi, „zamglenie świadomości”. Pacjenci po przebyciu COVID-19 zgłaszają również problemy z pamięcią oraz w sferze komunikacji.
Opracowano na podstawie:
- Mao L. et al., Neurologic manifestations of hospitalized patients with coronavirus disease 2019 in Wuhan, China, JAMA Neurology 2020; 77 (6): 683–690.
- https://pulsmedycyny.pl/objawy-neurologiczne-dosc-czeste-u-pacjentow-z-covid-19-badanie-988237.
- Varatharaj A. et al., Neurological and neuropsychiatric complications of COVID-19 in 153 patients: a UK-wide surveillance study, The Lancet Psychiatry 2020; 7 (10): 875–882.
- https://pulsmedycyny.pl/sars-cov-2-atakuje-uklad-nerwowy-1101508.