Zapalenie mózgu anty-NMDAR to rodzaj autoimmunologicznego zapalenia mózgu, który został dokładnie przedstawiony w bestsellerze „Umysł w ogniu” (Brain on Fire) oraz w ekranizacji tejże powieści. Nowe doniesienia naukowe wskazują, że dzięki przełomowym badaniom (1) diagnozowanie zapalenia mózgu anty-NMDAR może być znacznie ułatwione.
Grupa badaczy z Oxford Autoimmune Neurology Universytetu w Oksfordzie opublikowała w czasopiśmie „Lancet” (1) wyniki swoich badań. Zidentyfikowano kluczowe różnice w objawach pacjentów z zapaleniem mózgu anty-NMDAR i tymi, którzy mają zaburzenia psychiczne o innym podłożu. Oznacza to, że lekarze (zwłaszcza psychiatrzy) będą teraz mogli szybciej i dokładniej diagnozować i leczyć pacjentów z tego typu zapaleniem mózgu.
Zapalenie mózgu anty-NMDAR – opis objawów
To jak niszczycielski wpływ na zdrowie może mieć zapalenie mózgu anty-NMDAR, zostało opisane przez Susannah Cahalan w jej książce „Umysł w ogniu” i filmie o tej samej nazwie, z udziałem Chloe Grace Moretz.
Susannah opisuje, jak jej zachowanie stało się niezwykle nieregularne, kiedy zachorowała. Napady, na które cierpiała, lekarze przypisywali schizofrenii, przepisując leki przeciwpsychotyczne. Dopiero postawiona dużo później prawidłowa diagnoza umożliwiła rozpoczęcie właściwego leczenia.
Dr Ava Easton, dyrektor generalny Towarzystwa ds. Zapaleń Mózgu (Encephalitis Society) twierdzi:
„Pacjenci mogą teraz liczyć na szybszą diagnozę, szybsze leczenie, a tym samym potencjalnie lepsze rokowanie. To naprawdę przełomowe badania, które mogą uratować czyjeś życie i zredukować stopień niepełnosprawności spowodowany chorobą”.
Zapalenie mózgu anty-NMDAR – diagnostyka różnicowa
Zespół badawczy kierowany przez Profesora Sarosha Irani podczas badania przeanalizował przypadki 464 pacjentów.
„Pacjenci, którzy zachorują na zapalenie mózgu anty-NMDAR, zwykle mają objawy psychiatryczne, często zanim pojawią się jakiekolwiek inne objawy neurologiczne. Niestety oznacza to, że czasami pacjenci cierpiący na zapalenie mózgu mogą zostać skierowani na tradycyjną psychiatryczną ścieżkę diagnostyczną i terapeutyczną” – twierdzi prof. Irani.
„Takie postępowanie z pacjentami z zapaleniem mózgu anty-NMDAR, zmniejsza szansę na wykonanie nakłucia lędźwiowego, co jest istotną częścią diagnostyki każdego zapalenia mózgu” – dodaje lider zespołu prowadzącego badania.
Dodatkowo może to oznaczać, że pacjenci nie otrzymują wystarczająco szybko leczenia, którego potrzebują. Takim leczeniem jest zwykle immunoterapia: steroidy, dożylne wlewy immunoglobulin (leczenie pierwszego rzutu) czy terapie drugiego rzutu, takie jak rituximab i cyklofosfamid.
„Stwierdziliśmy, że w przeciwieństwie do tradycyjnych manifestacji psychiatrycznych, które zwykle objawiają się jednym zestawem cech (tj. zaburzenia nastroju lub psychozy), pacjenci z zapaleniem mózgu anty-NMDAR prezentowali złożoną, współistniejącą kombinację objawów. Najczęściej były to: zmiany nastrojów, psychozy, zmiany zachowania, zaburzenia snu, katatonia. Wskazuje to, iż profil psychiatryczny takich pacjentów wydaje się inny niż większość pierwotnych chorób psychicznych” – dodaje Profesor.
Warto dodać, że ważna jest kliniczna prezentacja: zapalenie mózgu anty-NMDAR często rozwija się od kilku dni do kilku tygodni, a nie miesięcy i lat, jak w innych poważnych chorobach psychicznych. Mogą wystąpić drgawki, zaburzenia ruchowe i obniżona świadomość, jednak zazwyczaj obserwuje się je na późniejszym etapie choroby.
Zapalenie mózgu anty-NMDAR – nowe możliwości
Dzięki opublikowanemu badaniu psychiatrzy mogą szybciej i dokładniej identyfikować pacjentów z zapaleniem mózgu anty-NMDAR wśród ich pacjentów psychiatrycznych.
Tylko wybrani klinicznie pacjenci powinni mieć wykonywane badania w surowicy i płynie mózgowo-rdzeniowym. Ma to na celu uniknięcie przeprowadzania często inwazyjnych, niepotrzebnych badań w dużych grupach pacjentów psychiatrycznych.
Dzięki szybszej diagnozie i leczeniu zmniejszy się śmiertelność wśród pacjentów z zapaleniem mózgu anty-NMDAR. Redukcji ulegnie również prawdopodobieństwo trwałej niepełnosprawności, takiej jak uszkodzenie mózgu.
Pacjenci z zapaleniem mózgu anty-NMDAR mogą uniknąć niepotrzebnego badania czy przyjmowania leków psychotycznych, które same w sobie mogą mieć szkodliwe konsekwencje (np. złośliwy zespół neuroleptyczny).
Opracowano na podstawie: Al-Diwani A. et al., The psychopathology of NMDAR-antibody encephalitis in adults: a systematic review and phenotypic analysis of individual patient data, The Lancet Psychiatry (2019).